Namazda saf düzeni nasıl olmalı?

İmamdan başka cemaat bir erkekten veya namaz kılmasını bilen fakat henüz bulûğ çağma ermemiş bir erkek çocuğundan ibaretse imamın sağın­da durur. Bir maslahat yokken solunda ve arkasında durması sünnete aykı­rı olduğundan mekruhtur. Cemaat bir erkek ve bir kadından meydana ge­liyorsa erkek imamın sağında, kadın da imamın arkasında durur. Cemaatte iki ve daha fazla erkek olursa imamın arkasında saf tutarlar. Biri sağa, öteki sola durmaz. Kadınlar da erkeklerin arkasında yer alır.

Cemaatte, erkekler, erkek çocukları, kadınlar ve kız çocukları bulunursa; imamın arkasında önce erkekler saf tutarlar, sonr? erkek çocuklar, onların arkasında kadınlar, kadınların arkasında da kız çocukları durur.

Cemaat ilk saffı oluştururken, imamı ortalayarak eşit miktarda sağa ve sola dururlar. İmam camide değil de bir evde veya kırda namaz kıldırıyor- sa ön saffm ortası hizasında yer almaya çalışır. Sağda veya solda durması mekruhtur.

Cemaat saf tutarken sıkışılır, aralarında hiçbir açıklık bırakmadan, omuzları bir hizada dümdüz durmaya dikkat edilir. Safların düzgün olma­sı için ihtiyaç varsa ayrıca imam cemaate hatırlatmada bulunur. Bu hususta Peygamber Efendimiz ve daha sonra sahabe-i kiram hassas davranırlardı. Saflar mızrak gibi düzgün olmadan Peygamberimiz namaza başlamazdı. Hz. Ömer safları düzeltmek için memur tayin etmişti. Safların düzeltildiği haberini almadan namaza durmazdı. Hz. Osman ve Hz. Ali bizzat safları düzeltir, sonra namaza başlarlardı.

Bu meselede bazı hadis-i şeriflerin mealleri şöyledir:

Hz. Câbir anlatıyor:

“Bir gün Resulullah (a.s.m.) yanımıza geldi: ‘Niye sizi böyle dağınık halde görüyorum? Siz meleklerin Rableri yanında saf saf durdukları gibi saf bağlayıp durun.”

Bizler: ‘Ya Resulallah, melekler Rableri katında nasıl saf olurlar’ diye sorduk.

Resul-i Ekrem Efendimiz (a.s.m.) şöyle cevap verdi:

‘Melekler ilk safları tamamen doldururlar ve safta birbirlerine yapışırca- sma sık dururlar.”

Abdullah bin Ömer’in rivayetine göre Resulullah (a.s.m.) şöyle buyur­muştur:

“Safları düzgün tutunuz. Omuzları aynı hizaya getiriniz. Aralardaki boşlukları doldurunuz. Kardeşlerinize karşı yumuşak davranınız. Şeytanla­rın sokulacağı boşluk bırakmayınız. Safları birleştirin, saf boşluklarını dol­duran kimseye Allah rahmetini ulaştırır. Safları birleştirmeyip boşluk bıra­kanlardan da Allah rahmetini keser.”²⁰⁵

Berâ bin Azib’in rivayetine göre Peygamberimiz (a.s.m.) şöyle buyur­muştur: “Birinci saffı dolduranlara Allah rahmet eder, melekler de onlar için dua ederler. Safları doldurmak için atılan bir adımdan Allah rızasına daha yakın bir başka adım yoktur.”²⁰⁶

Cemaatle namazda önce birinci saf doldurulur. Ondan sonra ikinci saf ve devamı saflar oluşturulur. Ön safta yer varken arkada yalnız durmak mekruhtur. Hatta ikinci saffın dolu olup da birinci safta açıklık bulan kim­senin saffı yararak birinci saftaki boşluğu doldurmak için öne geçmesinde bir mahzur yoktur.

Saf dolduğu için yer bulamayan kimse imam rükûa varıncaya kadar birisinin gelmesini bekler. Kimsenin gelmeyeceğini tahmin ederse ön saf­ta bu hükmü bilen ve rahatsız olmayacak birisini yanma çeker, böylece ikisi arkada bir saf meydana getirerek namazlarını kılarlar. Fakat yalnız kalan kimse böyle birisini bulamazsa arkada tek başına durur, namazını kılar

Reddü’l-Muhtar, 1:398.